FvD basisinkomen: geen Uil van Minerva, maar een Paard van Troje

Diverse media berichtten afgelopen vrijdag dat Forum voor Democratie werkt aan een voorstel voor een ingrijpende herziening van ons sociale en fiscale stelsel, waarvan ook een (soort van) basisinkomen deel zou uitmaken. Tamelijk onverwacht, want leider Baudet heeft zich eerder op twitter juist uitgesproken tegen een basisinkomen (en voor een belastingvrije voet, wat iets heel anders is).

Welnu, het gaat ook niet om een basisinkomen en zo wordt het door FvD ook niet genoemd. Het 'basisinkomen' van FvD heet "verzilverbare heffingskorting", maar ook dat is een rare naam. Het is geen heffingskorting, want ook mensen op wier heffing niets te korten valt omdat ze geen heffing betalen, krijgen hem. Het woord "verzilverbaar" doet ook vreemd aan. Het lijkt alsof je erom moet vragen, maar je krijgt hem juist opgedrongen.
De "verzilverbare heffingskorting" is simpelweg een afkoopsom voor al je rechten op sociale uitkeringen (inclusief kinderbijslag en AOW) en alle bijzondere subsidies en toeslagen. Het gehele bestaande scala aan heffingskortingen en toeslagen wordt erdoor vervangen, evenals trouwens zaken als hypotheekrenteaftrek, eigenwoningforfait en specifieke aftrekposten voor zelfstandigen.

Doel van de operatie is een vereenvoudiging van ons fiscale stelsel, maar het lijkt er meer op dat dit ons van de regen in de drup zou doen belanden.
Ik zeg "zou", want dit plan gaat het niet halen, omdat de inkomenseffecten zeer divers en ingrijpend zijn, zelfs binnen eenzelfde inkomenscategorie.
Dat zou diverse specifieke reparaties nodig maken, met alle politieke gesteggel en budgettaire problemen van dien. Een non-starter dus.

Dat het hier geen basisinkomen betreft is al direct duidelijk, want de "verzilverbare heffingskorting" is niet individueel en niet onvoorwaardelijk.
Bij de SGP kan het idee tot extatische uitbarstingen van geestdrift leiden, want de 'aanrechtsubsidie' komt in versterkte mate terug. Qua inkomenseffect zijn de tweeverdieners de klos en zijn de alleenverdieners spekkoper. De alleenstaanden ziten daar tussenin. De gepensioneerden en de huidige bijstandsgerechtigden gaan erop achteruit. Die laatste categorie kan wel een extraatje krijgen (in de vorm van een soort van 'participatietoeslag' ten bedrage van € 1700,- per jaar) als ze aantoonbaar vrijwilligerswerk verrichten.

Deze "vereenvoudiging" van ons sociale en fiscale stelsel komt erop neer dat het inkomen van alle burgers mede afhankelijk wordt van hun leefwijze. Een alleenstaande krijgt immers niet de helft, maar 70% procent van het normbedrag voor samenwonenden. Nu is de leefwijze alleen relevant bij bepaalde groepen die een beroep doen op specifieke inkomensafhankelijke regelingen, zoals bijstand en kinderopvangtoeslag.

FvD pleit ter vereenvoudiging voor twee verschillende fiscale stelsels, leeftijdafhankelijk. Een vlaktaks van 50% voor mensen beneden de AOW-leeftijd en een tweeschijvenstelsel voor ouderen. Huishoudens worden ingedeeld naar de leeftijd van de "hoofdkostwinner".

Die 'vlaktaks' lijkt er met de haren bijgesleept; nergens wordt duidelijk gemaakt waarom een vereenvoudiging van ons - inderdaad uit de hand gelopen- woud van heffingskortingen en inkomensafhankelijke subsidies en toeslagen gepaard dient te gaan met afschaffing van de belastingheffing naar draagkracht.

FvD heeft het geheel door laten rekenen door het Centraal Planbureau. De conclusie is dat het op het eerste gezicht niet zou leiden tot onoverkomelijke problemen voor de rijksbegroting. En dat, let op, het gemiddelde koopkrachteffect voor de huishoudens "licht positief" is. Maar met een enorme spreiding. Sommigen gaan er 14% op achteruit in inkomen en anderen kunnen er tot 50% op vooruit gaan.

Het CPB heeft ook gekeken naar het effect op de arbeidsparticipatie. Uiteraard, dat MICSIM model is er niet voor niks. Wijselijk doet het CPB geen uitspraak over het effect op de werkgelegenheid, waar MICSIM voorheen ten onrechte voor werd gebruikt, maar alleen over het effect op het arbeidsaanbod (d.i. de mate waarin mensen zoeken naar werk). Dat arbeidsaanbod zou per saldo 3,3% dalen volgens het CPB.

Zelf durf ik wel een uitspraak te doen over het werkgelegenheidseffect van het FvD plan.

De werkgelegenheid zal erdoor toenemen, maar helaas op een verkeerde manier. We zullen duizenden extra sociaal-rechercheurs en andere controleurs nodig hebben om tandenborstels te tellen en om van degenen die hun 'participatietoeslag' claimen na te gaan of ze bij de club wel genoeg baruren draaien. Wat een eng soort samenleving zou dat opleveren.